خودروتک بررسی می‌کند؛
فرصت‌ها و تهدیدهای حضور چینی‌ها در صنعت خودروسازی کشور
حالا که شرکای اروپایی از بدنه صنعت خودرو رخت بربسته‌اند، فضایی طلایی برای عرض‌اندام چینی‌ها شکل گرفته است. میدانی با رقبایی اندک و مشتریانی بسیار. برخی از کارشناسان بر این باورند که تحولات اخیر به سمتی رفته که چینی‌ها بیش از پیش در این صنعت نفوذ کنند و باعث انحصار شوند. گروه دیگر معتقدند اگر چینی‌ها نبودند باید با محصولاتی که سال‌هاست در خیابان‌ها می‌بینیم، ایام می‌گذراندیم.
به گزارش خودروتک، حضور خودروسازان چینی در ایران و اینکه طی حدود این ۱۱ سال چگونه توانستند خود را به صنعت و بازار خودرو کشور تحمیل کرده و به بازیگرانی مهم (در بازار خودرو) تبدیل شوند، هنوز هم جای مناقشات بسیاری است. اینکه چینی‌ها چطور توانستند تولید و فروش در بازار ایران را توسعه دهند، دلایل مختلفی مطرح می‌شود؛ از جمله کمبود تنوع در خودروهای داخلی و قیمت مناسب خودروهای چینی (در سال‌های ابتدایی حضور آن‌ها در ایران). درواقع چینی‌ها با شناسایی دقیق خلأهای بازار ایران، رفته‌رفته نفوذ کرده و با ارائه آپشن‌های مختلف به مشتریان ایرانی در حوزه فروش و البته محصول، خود را به‌عنوان یکی از ستون‌های صنعت و بازار خودرو کشور مطرح کردند. روزگاری که خودروسازان چینی راهی ایران شدند، تنوع بسیار کمی در سبد محصولات خودروسازان داخلی به چشم می‌آمد و آن‌ها توانستند با استفاده از این کمبود، بخشی از مشتریان را جذب خود کنند. در ادامه نیز خروج برخی شرکت‌های خارجی از بخش خصوصی خودروسازی ایران نیز به چشم‌بادامی‌ها کمک کرد تا به‌تدریج بازاری مناسب را برای خود در ایران دست‌وپا کنند.
فراتر از همکاری
مطابق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که به بررسی سهم خودروهای چینی با منشأ چینی از بازار خودروی کشور پرداخته، سهم عمده واردات قطعات منفصله از چین مربوط به خودروهای چینی مونتاژ داخل بوده و هرگونه تغییر در رویه تخصیص و قیمت‌گذاری ارز، بر بازار خودرو که سهم خودروهای چینی مونتاژ در داخل آن حدود 17 درصد است، قطعاً تأثیر خواهد گذاشت و می‌تواند موجب بروز و تشدید شوک‌ها به بازار خودروی کشور شود؛ بنابراین با قرار گرفتن حدود 17 درصدی بازار داخل در اختیار خودروهای با منشأ چینی از یک‌سو و با میانگین ساختار داخل آن‌ها حدود 20 درصد و به‌عبارت‌دیگر واردات کل قطعات خودرو از چین و مونتاژ آن در داخل از سوی دیگر، این حقیقت آشکار می‌شود که بازار خودرو کشور از ناحیه خودروهای چینی بسیار آسیب‌پذیر بوده و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید در سیاست‌های حاکمیتی خود برای صنعت خودروسازی به‌خصوص اصلاح و اجرایی کردن چشم‌انداز صنعت خودرو در افق 1404، موضوع تعمیق عمق داخلی‌سازی در خصوص خودروهای چینی را به‌طور متوسط سالی 10 درصد پیگیری و اجرایی کند. تقریباً کل بخش خصوصی صنعت خودرو ایران در قرق چینی‌ها است و باوجودآنکه گمان می‌رفت پس از توافق هسته‌ای و برجام، ترکیب فعلی به هم بخورد، هنوز هم چشم‌بادامی‌ها در بخش خصوصی خودروسازی کشور حکمرانی می‌کنند. چینی‌ها اما به‌جز بخش خصوصی در خودروسازان بزرگ و نیمه‌دولتی کشور نیز نفوذ کرده و در حال حاضر به لحاظ «برند» 50 درصد در سایپا و 34 درصد در ایران‌خودرو نقش دارند.
آیا چینی‌ها رفتنی هستند؟
تا چند سال پیش به دلیل داشتن مراودات کمتر با ایالات‌متحده آمریکا چندان در معرض این تحریم‌ها قرار نداشتند و ازاین‌رو در تحریم‌های سال 1391 تغییرات چندانی در فرایند تولید خودروهای چینی در کشور ایجاد نشد. امروز اما روایت کاملاً متفاوتی مطرح است. دونالد ترامپ اخیراً پیرو برخی تنش‌های معاملاتی میان دو کشور، چینی‌ها را با جدیت در زمینه‌های صنعتی و خودرویی تهدید کرده است. از سویی دیگر چینی‌ها با ورود به نمایشگاه‌های بین‌المللی خودرو در آمریکا، تا پشت دروازه‌های بازار خودرو پرسود این کشور پیش رفته‌اند و حال تمایل ندارند تا با یک اشتباه این فرصت ناب را بسوزانند. چینی‌ها قصد دارند وارد بازار آمریکای شمالی و غرب اروپا شوند. برخی از شرکت‌های چینی مانند جیلی و ام‌جی که با جنرال موتورز همکاری می‌کنند، سرمایه‌گذاری‌های کلانی در خارج از مرزهای چین انجام داده‌اند و به دنبال حضور در بازارهای بین‌المللی هستند. با تمام این تفاسیر، خودروسازان چین در برخورد با بازار ایران خیلی محتاطانه و محافظه‌کارانه عمل می‌کنند؛ زیرا ورود به بازار آمریکا که سخت‌گیرانه‌ترین استانداردهای خودرویی را دارد، می‌تواند تصویر بهتری از آن‌ها در سطح جهانی ارائه بدهد. به نظر می‌رسد چینی‌هایی که قصد حضور در بازار آمریکا دارند یا به‌نوعی جوینت‌ونچر مهمی با شرکت‌های آمریکایی دارند، فعالیت خودشان در کشورمان را کاهش بدهند یا متوقف کنند.
برنامه‌هایی برای ماندن
چینی‌ها کمتر به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش صنعت دیگر کشورها بوده‌اند اما حالا دیگر رویکرد آن‌ها برای حضور در ایران این‌گونه نیست، زیرا برنامه بلندمدتی برای حضور در بازار ما دارند. به‌رغم آن‌که ایرانی‌ها پس از امضای برجام واکنش‌های خوبی نسبت به ادامه حضور چینی‌ها در صنعت خودرو نداشتند موفق شدند تا حد بسیار زیادی دید ایرانی‌ها نسبت به محصولات خودشان را تغییر دهند. خودروسازان چین در ابتدا به دنبال سرمایه‌گذاری در ایران نبودند و تمام کارهایی که انجام می‌دادند صرفاً برای فتح بازار ایران بود، اما در ادامه معادلات آنان تغییر کرد. چینی‌ها کار خود را در بازار ایران با عرضه محصولات بی‌کیفیت آغاز کردند و علاقه‌ای به داخلی‌سازی محصول خود در ایران نشان نمی‌دادند؛ زیرا از یک‌سو بازار بسته ایران در زمان تحریم‌ها ناچار از پذیرش هر نوع محصول آن‌ها بود و از سوی دیگر وجود یک میلیون قطعه‌ساز در چین، از انگیزه چشم‌بادامی‌ها برای میدان‌دادن به قطعه‌سازان ایرانی می‌کاست.
بازیگر اصلی
درحالی‌که بسیاری از خودروسازان مطرح جهانی با تشدید محدودیت‌های بین‌المللی مجبور به ترک همکاری با ایران شدند که شرکت‌های چینی به‌سرعت خلأ شرکای سابق ایران را پر کردند؛ این در شرایطی بود که خودروسازان تجاری کشور نیز مسیری جز مشارکت با چینی‌ها برای خود نمی‌دیدند به‌این‌ترتیب در سال‌های تحریم و پساتحریم شاهد حضور بازیگران متعدد چینی در این حوزه بودیم؛ اما این حضور گسترده هم‌اکنون منجر به نگرانی مسئولان صنعتی کشور شده به‌طوری‌که پنج‌شنبه گذشته در جلسه شورای سیاست‌گذاری خودرو اگرچه نامی از شرکت‌های تجاری‌ساز چینی نبردند، اما مقرر کردند که شرکت‌های خودروساز سنگین با توجه به تنوع بسیار زیادی که در بخش خودروهای تجاری سنگین وجود دارد، این تنوع را کاهش دهند تا تیراژ اقتصادی مناسب‌تری برای تولید داشته باشند.
تهدیدی که فرصت شد
ایده کاهش پلکانی نظام تعرفه گمرکی در جهت ترغیب خودروسازان داخلی به نوآوری و رقابت که ابتدای دهه 80 شمسی مطرح شد، چندان جدی گرفته نشد. چراکه دو خودروساز بزرگ وطنی نه‌تنها رویای رقابت و کاهش فاصله از کمپانی‌های مطرح جهان را از سر خود خارج کرده‌اند، بلکه حتی قدرت‌نمایی در مقابل خودروسازان گمنام چینی را نیز در حال و حوصله خود نمی‌بینند و در عوض ترجیح می‌دهند که از مونتاژ محصولات چینی کسب‌وکار خود را بچرخانند. ازاین‌رو شاید بتوان گفت که عرضه خودروهای چینی در بازار ایران حالا نشان می‌دهد که خودروسازی کاملاً مستقل، چیزی در حد و اندازه‌های یک رویای شیرین است.
