اوضاع اقتصادی دو خودروساز بزرگ به روایت مرکز پژوهش های مجلس
دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی به آسیبشناسی وضعیت مالی شرکتهای ایرانخودرو و سایپا پرداخت و پیشنهادهای اصلاحی نیز برای بهبود وضعیت جاری ارائه کرد. در این گزارش مطابق با صورتهای مالی تلفیقی، زیان انباشته دو گروه ایرانخودرو و سایپا تا پایان شهریورماه سال۱۴۰۰ بیش از ۱۰۰هزار میلیارد تومان عنوان شده است.
به گزارش خودروتک به نقل از دنیای اقتصاد ، مرکز پژوهشهای مجلس در ادامه این گزارش بر این نکته تاکید کرده که به منظور شناخت و ارزیابی دقیق وضعیت دو بنگاه بزرگ خودروسازی کشور یعنی ایرانخودرو و سایپا لازم است به رسمیترین و شفافترین سند مالی این بنگاهها که حسابرسی هم شده است، مروری داشت. مرکز پژوهشها به تفکیک شرکتها به وضعیت مالی و زیاندهی آنها پرداخته است.
در تبیین وضعیت مالی گروه و شرکت ایرانخودرو نیز در ابتدا تاکید شده که ترازنامه یا صورتوضعیت مالی یکی از مهمترین صورتهای مالی هر بنگاه اقتصادی است. این صورت مالی وضعیت داراییها، بدهیها و سرمایه بنگاه را در یک زمان مشخص برای ذینفعان نشان میدهد. در مورد ایرانخودرو عنوان شده که عمده داراییهای این شرکت داراییهای ثابت، سرمایهگذاریها و دریافتنیها و پیشپرداختهاست که در خصوص داراییهای ثابت شرکت اصلی، مهمترین اقلام زمین و ماشینآلات و تجهیزات است. درخصوص سرمایهگذاریهای بلندمدت نیز عمده قلم مربوط به سرمایهگذاری در شرکتهای فرعی است. مرکز پژوهشها این نکته را مورد تاکید قرار داده که حدود ۱/ ۳هزار میلیارد تومان از سرمایهگذاری در شرکتهای فرعی توسط شرکت اصلی ایرانخودرو در سهام شرکتهای بورسی بوده است و حدود ۷/ ۱۳هزار میلیارد تومان در سایر شرکتهای غیربورسی سرمایهگذاری شده است که در یک تقسیمبندی میتوان این شرکتها را نهاد مالی و نهاد غیرمالی در نظر گرفت.
در ادامه تاکید شده که برخی از این شرکتها مانند شرکت گسترش سرمایهگذاری ایرانخودرو که موضوع اصلی فعالیت آن مطابق با اساسنامه سرمایهگذاری در سهام، سهمالشرکه واحدهای سرمایهگذاری صندوقها و سایر موارد است، ماهیت نهاد مالی دارند و الزاما ارتباط مستقیمی به سرمایهگذاری در کسبوکار اصلی شرکت که تولید خودرو و خدمات مرتبط با آن است، ندارند. بازوی پژوهشی مجلس در ادامه اقلام شرکت ایرانخودرو عنوان کرده که علاوه بر این، بخشی از سرمایهگذاریهای شرکت ایران خودرو در شرکتهایی است که مالک ایرانخودرو نیز هستند (سهام چرخهای). به عنوان نمونه، شرکت سرمایهگذاری سمند، شرکتی است که بیش از ۳درصد سهام شرکت اصلی ایرانخودرو را دارد و از طرف دیگر، شرکت فرعی ایرانخودرو نیز محسوب میشود که ۷۰ درصد آن در مالکیت شرکت ایرانخودرو است.
مرکز پژوهشها در تبیین یکی دیگر از اقلام مهم در بخش داراییهای ترازنامه شرکت اصلی ایرانخودرو را مربوط به پیشپرداختها و دریافتنیهای تجاری خوانده که رقمهای اصلی آن بابت حسابهای دریافتی از شرکتهای گروه، سود سهام دریافتی و پیشپرداخت خرید داخلی بوده است. در ادامه آمده است که در طرف دیگر ترازنامه، قسمت بدهیها بیش از ۱۰۵درصد ترازنامه را شامل میشود. به بیانی دیگر، سهم بدهیهای شرکت از داراییهای آن فزونی یافته و ارزش حقوق صاحبان سرمایه شرکت اصلی ایرانخودرو، منفی شده است. اما طبق گزارش بازوی پژوهشی مجلس عمده اقلام پیشدریافتهای شرکت ایرانخودرو مربوط به پیشفروش خودروهای شرکت است که اشخاص حقیقی (مشتریان) به شرکت ایرانخودرو پرداخت کردهاند. درواقع این قلم از بدهیها عمدتا به دلیل پیشفروشهایی است که شرکت ایرانخودرو داشته است که مطابق با یاداشتهای توضیحی، برخی از آن خودروها در موعد مقرر تحویل نشده که شرکت را مشمول جریمه میکند. همچنین در ادامه عنوان شده که پرداختیهای شرکت ایرانخودرو، عمده اقلام به اشخاص وابسته (شرکتهای فرعی، شرکتهای تحت کنترل مشترک و عضو هیاتمدیره)، شرکتهای گروه و تامینکنندگان مواد اولیه است. همچنین عمده تامین مالی شرکت نیز از نظام بانکی عنوان شده و بخش کمی از آن از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق مالی اسلامی (صکوک) صورت گرفته است. عمده نرخ تسهیلات دریافتی نیز بین ۱۰ تا ۲۰ درصد بوده است.
زیان در سایپا
در گزارش مرکز پژوهشهای مجلس عمده اقلام دارایی شرکت سایپا، سرمایهگذاریها و دریافتنیهای بلندمدت عنوان شده که بیشترین رقم مربوط به سرفصل سرمایهگذاریها، سرمایهگذاری در شرکتهای فرعی است که حدود ۵/ ۵۲درصد کل ترازنامه را شامل میشود. مشابه آنچه در شرکت ایرانخودرو وجود داشت، شرکت اصلی سایپا نیز دارای شرکتهای فرعی است که از جنس نهاد مالی و سرمایهگذاری است و ارتباط مستقیمی به کسبوکار اصلی بنگاه که تولید خودرو و خدمات پس از فروش آن است، ندارد. به عنوان نمونه، شرکت سرمایهگذاری سایپا شرکتی است که در بورس پذیرش شده و حدود ۴۰ درصد آن تحت مالکیت شرکت سایپاست. موضوع فعالیت اصلی این شرکت، سرمایهگذاری در اوراق بهادار است. همچنین شرکت سایپا مشابه با شرکت ایرانخودرو دارای سهام چرخهای است. یعنی شرکتهای فرعی که شرکت اصلی سایپا سهامدارشان است، خود سهامدار شرکت سایپا هستند. به عنوان نمونه، شرکت سرمایهگذاری سایپا دارای سهام شرکت سایپا و شرکت سایپا دارای سهام شرکت سرمایهگذاری سایپاست.
این نوع از سهامداری که شرکت ایرانخودرو و سایپا هر دو دچار آن هستند، سبب حکمرانی نامطلوب در بنگاه شده و موجب میشود منابع مالی شرکتهای تحت تملک به جای سرمایهگذاری و تولید صرف سرمایهگذاری در شرکت بالاسری شود. در ادامه گزارش آمده است که در سرفصل مربوط به دریافتنیهای بلندمدت، به طور عمده طلب شرکت از اشخاص وابسته بوده است. پیشپرداختها و دریافتنیها قلم دیگری از داراییهاست که سهم بالایی در ترازنامه شرکت سایپا دارد. در بخش بدهیهای ترازنامه، اندکی بیش از ۱۰۰ درصد اندازه ترازنامه مربوط به سرفصلهای بدهی شرکت اصلی سایپاست. رقم عمده مربوط به پرداختنیها و پیشدریافتهاست که در سرفصل بدهیهای جاری بنگاه قرار دارد (بیش از ۷۰ درصد اندازه ترازنامه شرکت اصلی سایپا).
در ادامه نیز تاکید شده که درخصوص پرداختنیها، عمده پرداختنیهای شرکت که در سرفصل بدهیهای جاری قرار دارد، پرداختی به شرکتهای گروه و تامینکنندگان کالا و خدمات است. درخصوص پیشدریافتها نیز غالبا مربوط به خریداران خودرو از شرکت اصلی سایپاست. بدین ترتیب شرکت اصلی سایپا در نیمه اول سال ۱۴۰۰ حدود ۳/ ۲هزار میلیارد تومان زیان ناخالص شناسایی کرده است که با وجود هزینههای مالی شرکت و سایر هزینهها درنهایت حدود ۸/ ۴هزار میلیارد تومان زیان خالص برای شرکت سایپا طی ۶ماهه نخست سال ۱۴۰۰ ایجاد شده است. این زیان خالص شرکت اصلی سایپا، به سرفصل زیان انباشته در ترازنامه شرکت اضافه میشود و درنهایت، ارزش حقوق صاحبان سهام شرکت کاهش یافته و منفیتر میشود.