نگاهی به تاریخچه مسابقات اتومبیلرانی در ایران

به روایتی از ابتدای دهه چهل شمسی، عده‌ای از جوانان آمریکایی و اروپایی علاقمند ساکن ایران، مسابقات اتومبیلرانی را کلید زدند. در سال 1342 مسابقات رسمی به طور جدی آغاز شد و عده‌ای از علاقمندان خارجی و داخلی در کنار هم مسابقه دادند. در آن زمان تنها مسیر باند قلعه‌مرغی بود که به صورت یک پیست درآمده بود تا آوردگاه خودروهایی همانند ام‌جی بی، شورولت کوروت، مرسدس‌بنز 300SL و سانبیم باشد. مسابقات دهه چهل شمسی با حمایت برخی برندهای مشهور تایر و لوازم جانبی از جمله گودیر و سیگار لارک برگزار شد. از قهرمانان ایرانی این دوره می‌توان به آقایان طایفه جعفری، کوشانفر، ریشار و پطروسیان اشاره کرد.

پس از یک دهه برگزاری مسابقات در دهه چهل شمسی در باند قلعه‌مرغی، مسابقات اتومبیلرانی به طور جدی‌تری پیگیری شد. در این دهه مسابقات به دور استادیوم در حال تاسیس (و سپس تازه تاسیس) صد هزار نفری (آزادی) منتقل شد. دهه پنجاه از نظر بسیاری اولین دهه جدی شدن مسابقات اتومبیلرانی در ایران است. اول از همه این که نهاد کانون جهانگردی و اتومبیل کلوپ (شاهنشاهی) ایران و البته برخی درباریان و افراد پرنفوذ در این مسابقات دستی داشتند. دوم این که پای خودروهای مسابقه‌ای حقیقی و حتی تیونینگ به مسابقات باز شد. در این دوره افرادی همانند فیروز انصاری، هوشنگ و بیژن رهی، امیرقلی و فرهاد صمصام بختیاری و رمضان میرزایی خودروهای مسابقه‌ای خاصی را به ایران آوردند که همانند پورشه 934 و فورد اسکورت کازورث در جهان بی‌نظیر بودند. حضور این خودروهای فوق پیشرفته در کنار کار تیونینگ حرفه‌ای و بی‌نقص افرادی همانند رضا دردشتی، به مسابقات جانی تازه داد. مسابقات اتومبیلرانی در این دهه جانی تازه گرفت و حتی مورد توجه برادر پهلوی دوم و البته بازیگرانی مثل چنگیز وثوقی قرار گرفت. از دیگر قهرمانان دهه پنجاه پیش از انقلاب اسلامی می‌توان به حسین خداپرست، خسرو و پرویز مخزنی، کریم ناظری، ریاض مفیدی، رودلف آقابیگیان، بیژن طلوع، تقی لواسانی، امیل شهربانی و غلامحسین ایجادی اشاره کرد.

در سال 1357 انقلاب اسلامی پیروز شد و مسابقات اتومبیلرانی نیز تحت تاثیر این رویداد قرار گرفت. برخی از افرادی که در این مسابقات دستی داشتند به خاطر ارتباطات با رژیم پهلوی از ایران خارج شده بودند و برخی از خودروهای آن‌ها نیز مصادره شد. با این حال به همت افرادی همانند حسین خداپرست و کریم ناظری، مسابقات برای مدتی ادامه یافت. آخرین مسابقه اتومبیلرانی در دهه پنجاه شمسی، یک رالی دور تهران بود که در سال 1359 برگزار شد. بعد از آن بود که به خاطر جنگ تحمیلی و مشکلات مربوط به آن، ترجیح داده شد مسابقات اتومبیلرانی برگزار نشود. این وقفه تا سال 1366 ادامه یافت. در ادامه کانون جهانگردی و اتومبیلرانی مجدداً تصمیم گرفت به دور ورزشگاه آزادی، مسابقه برگزار کند که افرادی همانند حمید همتی و تیمور ریشار در آن شرکت کردند. جنگ تحمیلی چندی بعد پایان یافت و مسابقات اتومبیلرانی نیز توانست به طور جدی‌تری دنبال شود. با این حال هنوز خودروهای شرکت‌کننده و بیشتر شرکت‌کنندگان از بازماندگان دوران طلایی دهه پنجاه بودند.

دهه هفتاد شمسی به نحوی تکرار دوران طلایی دهه پنجاه بود. با این تفاوت که در این دوره جوانانی تازه‌نفس با خودروهای مدرنشان به استقبال قدیمی‌ها رفتند. در این دوره برخی از پیشکسوتان دهه پنجاه مسئولیت هیات برگزاری را برعهده داشتند. علاوه‌براین ستارگان جدید مثل عمید کمپانی، سعید اعرابیان، نادر ماجد، بیوک و رضا جدیری، محمود سیدزاده، غلام جنیدی و بهرام فلاحی در این دهه درخششی خیره کننده داشتند.

خودروهایی همانند میتسوبیشی 3000GT، مرسدس‌بنز SL، شورولت کوروت C4، نیسان 300ZX و ب‌ام‌و 635 توانستند مدرنیته و علم جدید تیونینگ را به ایران و مسابقات اتومبیلرانی بیاورند. همچنین مواردی همانند نصب پیشرانه‌های خاص همانند سری M ب‌ام‌و و BP مزدا در خودروهای معمولی برای اولین بار در این دهه مطرح شد.

در این دهه فدراسیون اتومبیلرانی و موتورسواری نیز دوباره زنده شد و مسابقات را در پیست جدید التاسیس آزادی برگزار کرد. ورود زنان به مسابقات نیز در این دهه میسر شد و افرادی مثل لاله صدیق و زهره وطنخواه به این عرصه ورود کردند. کانون جهانگردی نیز مسابقات را در پیست ارم اداره می‌کرد. دهه هفتاد به لطف افتتاح پیست‌های جدید، ظهور ستارگان جدید و ورود خودروهای مدرن به یک دوره تاریخی و طلایی بدل شد.

پس از دوران طلایی دهه هفتاد، نوبت به دهه هشتاد رسید. در این دهه رفته‌رفته خودروهای قدیمی مثل ب‌ام‌و 2002، لانچیا بتا کوپه، پونتیاک ترنزام و فورد کاپری از مسابقات کنار رفتند و پای خودروهایی مثل پژو 206، پراید و ب‌ام‌و سری 3 به مسابقات باز شد. پیست آزادی با این که برای مدتی برای بازسازی و تعمیرات تعطیل شد، اما هنوز هم آوردگاه اصلی خودروها باقی ماند.

مهم‌ترین تغییرات را باید اضافه شدن چند رشته جدید دانست. تا پیش از این مسابقات رالی، سرعت و تپه نوردی در ایران برگزار می‌شد. در دهه هشتاد اما مسابقات دریفت و درگ به طور رسمی به تقویم مسابقات ایران اضافه شد. علاوه‌براین چند پیست دیگر مثل باند قلعه‌مرغی و مجموعه ایرانیان و باند سپهر مورد استفاده قرار گرفتند. با وجود تمامی پیشرفت‌هایی که در مسابقات صورت گرفت، برخی مسائل، اختلاف‌ها و البته حاشیه‌ها سبب شد تا مشکلات زیادی گریانگیر این رشته شود. با این وجود قهرمانانی همانند شروین یگانه، آرام مارطروسیان، صفا احمدی، محسن فرهمند و محمدعلی مرندیان درخشش داشتند. با وجود تمامی مشکلات، مسابقات اتومبیلرانی رو به رشد است و توانسته در میان اقشار مختلف کشور طرفداران متعددی کسب کند.

منبع: باما