ماهک گیربکس خودرو چیست و چه کاری انجام می دهد؟
در این مقاله قصد داریم یکی دیگر از قطعات خودرو یعنی ماهک گیربکس را بررسی کنیم.در این مقاله انواع گیر بکس و قطعات مختلف آن را بررسی خواهیم کرد.
به گزارش خودروتک ، جهت افزایش یا کاهش سرعت اساسی‌ترین کاری که در خودرو انجام می‌گیرد؛ تعویض دنده است که بسته به نوع گیربکس یا همان جعبه‌دنده به صورت دستی و یا اتوماتیک است. گیربکس یکی از برجسته‌ترین سیستم‌های خودرو بوده و داشتن اطلاعات کافی از نحوه عملکرد و قطعات آن امری بسیار حیاتی است. در این مقاله بر آن هستیم تا به بررسی گیربکس، اجزای آن که ماهک نیز یکی از این قطعات است بپردازیم، پس با ما همراه شوید.
گیربکس چیست؟
گیربکس مجموعه‌ای است که دور موتور را به نسبت‌های گوناگون (بسته به فرمان راننده) به وسیله سایر تجهیزات سیستم انتقال توان، به چرخ‌ها رسانده و سرعت مد نظر راننده را فراهم می‌نماید. اگر بخواهیم اندکی علمی‌تر به این فرآیند دقت نماییم با اذعان داشت که با افزایش دور موتور، توان و گشتاور آن افزایش می‌یابد؛ با افزایش بیشتر دور موتور به دلیل کاهش راندمان حجمی و همچنین افزایش اصطکاک، توان و گشتاور موتور کاهش پیدا خواهد کرد این امر بدین معناست که با افزایش مصرف سوخت مواجه خواهیم شد. بر اساس منحنی عملکرد موتور، محدوده‌ای از دور موتور با عنوان دور حداکثر راندمان وجود دارد و تمامی کمپانی‌ها نیز بر آن هستند طراحی‌های خود را به نحوی انجام دهند که موتور در این محدوده کار کند. بدین منظور گیربکس یا جعبه‌دنده طراحی و در خودروها نصب می‌گردد تا بدون اینکه موتور از محدوده از دور حداکثر راندمان خارج گردد، دور و سرعت متفاوتی به چرخ‌ها انتقال یابد.
انواع جعبه دنده گیربکس ها
1-جعبه‌دنده دستی
2-جعبه‌دنده نیمه‌اتوماتیک
3-جعبه‌دنده اتوماتیک
4-جعبه‌دنده ترکیبی
5-جعبه‌دنده متغیر پیوسته (CONTINUOUSLY VARIABLE TRANSMISSION) یا CVT
اجزای گیربکس
1-دسته‌دنده
دسته‌دنده، دم دستی‌ترین قطعه از سیستم گیربکس است که به صورت یک میله فلزی در داخل کابین نمایان شده و محل دنده‌های مختلف (از دنده 1 تا عقب)، مدلی شبیه H دارد البته در خودروهای اتوماتیک داستان کاملا متفاوت است و حتی شاید خبری از دسته‌دنده به صورت فلزی نباشد.
2-میل ماهک
پس از دسته‌دنده، میل ماهک قرار دارد که از یک سر به دسته‌دنده و از سر دیگر به ماهک وصل است. مکانیزم حرکت میل ماهک میتواند به صورت یکی از موارد زیر باشد:
· دستی
· الکتریکی
· خلائی
· هیدرولیکی
با توجه به آنکه در حال حاضر مکانیزم حرکت میل‌ماهک به صورت دستی یا الکتریکی می‌باشد صرفا به بررسی این دو مورد می‌پردازیم.
روش دستی
در روش دستی، تعویض دنده توسط راننده صورت می‌گیرد که بسته به خودرو میتواند تعداد متفاوتی داشته باشد به عنوان مثال در یک خودرو 4 سرعته (4 دنده)، به میل ماهک وجود دارد که یکی از آن‌ها جهت جابجایی کشویی دنده 1 و 2، میل ماهک دوم برای جابجایی کشویی دنده 3 و 4 و میل ماهک آخری جهت دنده عقب به کار می‌رود.
روش الکتریکی
اساس کار این روش بر روابط الکترومغناطیسی استوار است بدین ترتیب که در این نوع جعبه‌دنده‌ها مگنت‌هایی با هسته‌های آهنی وجود دارند که به ماهک‌ها در ارتباط بوده که تعدادی سیم‌پیچی نیز در جعبه‌دنده قرار دارند و همواره صرفا یکی از این سیم‌پیچی دارای جریان الکتریکی و انرژی بوده و مسیر جریان سایر سیم‌پیچی‌ها مسدود است.
قطعات گیربکس
در این بخش قصد داریم به برخی قطعات گیربکس اشاره کنیم که دانستن اطلاعاتی در مورد ان ها می تواند به افزایش عمر هر یک از این قطعات کمک کند
1-ماهک
ماهک، قطعه‌ای کمانی شکل است که با حرکت آن، کشویی دنده حرکت کرده و در نتیجه چرخ‌دنده مد نظر وارد کار شده و سرعت خودرو تغییر می‌نماید. حرکت ماهک نیز از طریق میل ماهک و بر اساس روش‌های فوق‌الذکر تامین می‌گردد. پرواضح است که بازای هر میل ماهک، یک ماهک در گیربکس وجود دارد.
2-کشویی دنده
کشویی دنده هم در قسمت داخلی و هم خارجی دارای شیار است. شیار بیرونی مخصوص ماهک بوده و شیارهای داخلی نیز جهت ارتباط با چرخ‌دنده‌ها تعبیه شده است. با اعمال تغییر دنده، ماهک بر روی شیار بیرونی کشویی قرار گرفته و کشویی نیز در ارتباط با چرخ‌دنده مذکور قرار گرفته و در نهایت کشویی و چرخ‌دنده هم‌سرعت می‌شوند.
یکی از مشکلاتی که میتواند در فرآیند تعویض دنده رخ دهد حرکت همزمان دو ماهک است که باعث می‌شود دو دنده جعبه‌دنده، همزمان وارد مدار شوند و این موضوع یعنی در خروجی باید همزمان دو دور متفاوت وجود داشته باشد که عملا شفت خروجی نمی‌تواند به صورت همزمان، با دو سرعت متفاوت دوران کند؛ در نتیجه برای جلوگیری از این امر مکانیزمی تحت عنوان مکانیزم محدودکننده ماهک طراحی شده است تا مانع از قفل جعبه‌دنده و آسیب‌های احتمالی گردد.
3-چرخ‌دنده
چرخ‌دنده‌ها را شاید بتوان مهم‌ترین جزء گیربکس دانست که در خودروهای سواری بر اساس دو مفهوم راستای انتقال توان و فرم دندانه تقسیم‌بندی می‌شوند. از لحاظ راستای انتقال توان، چرخ‌دنده‌ها به سه دسته ذیل تقسیم می‌شوند:
· موازی محور
·عمود محور
· محور متنافر
چرخ‌دنده‌ها به لحاظ فرم دندانه نیز به دو نوع دندانه ساده و مارپیچ تقسیم می‌شوند.
با توجه به آنکه گیربکس یکی از حیاتی‌ترین سیستم‌های منصوبه در خودرو است باید نسبت به نگهداری آن بسیار اهتمام نموده و نهایت دقت را در این زمینه داشت. بدین منظور به موارد ذیل دقت نمایید:
تعویض روغن گیربکس:
روغن گیربکس که به واسکازین نیز معروف است عمدتا باید در هر 30 هزار کیلومتر تعویض شود که البته این عدد کلی بوده و چنانچه تعویض دنده با دشواری یا با صداهایی جیغ‌مانند همراه باشد معمولا بیانگر زمان تعویض واسکازین است؛ همچنین تغییر رنگ واسکازین به حالت تیره و یا بوی سوختگی از دیگر نشانه‌های آن است که زمان تعویض واسکازین فرا رسیده است.
نشتی واسکازین:
نشتی واسکازین میتواند مشکلات بسیار جدی را به دنبال داشته باشد چراکه منجر به افزایش اصطکاک بین قطعات مختلف شده و در نتیجه فرسودگی زودرس آن‌ها را به دنبال خواهد داشت.
کندی شتاب خودرو:
کند بودن خودرو یکی از مواردی است که میتواند از مشکل در گیربکس باشد.
لرزش خودرو هنگام تعویض دنده:
این مورد که بیشتر در خودروهای دنده اتوماتیک شایع است نشان از مشکلی در فرآیند تعویض دنده دارد و باید توسط کارشناس متخصص بررسی شود.
افزایش غیرطبیعی دور موتور:
چنانچه با این مورد مواجه هستید به احتمال زیاد چرخ‌دنده‌ها دچار لغزش می‌شوند و برای بررسی دقیقتر باید به یک مکانیک خبره مراجعه نمایید.
منبع: همراه مکانیک
