خودروتک بررسی می‌کند؛
همه مدیران سایپا
چالش‌های عمیق مدیریتی در سایپا کاری کرده است که این شرکت طی نزدیک به 2 سال تجربه تغییر 4 مدیرعامل داشته باشد. برخی این تغییر و تحولات را ناشی از نفوذ سازمان گسترش به‌عنوان سهام‌دار اصلی سایپا می‌دانند و برخی دیگر فشار رسانه‌ها و افکار عمومی را. البته از گوشه و کنار نیز اخباری مبنی بر اختلافات بین مدیران عامل و وزرای صنعت نیز به گوش می‌رسد.
به گزارش خودروتک، نام سایپا برگرفته از حروف اول Societe Annonyme Iranienne De Production Automobile Citroen بوده که به‌اختصار SAIPA شناخته می‌شود. به‌نوعی باید سیتروئن را آغازگر تولید محصولات این شرکت به شمار آورد و این در حالی بوده که بسیاری سایپا را به‌عنوان تولیدکننده محصولات کیا می‌دانند. موقعیت فعلی شرکت متفاوت از مکان نخست آن بوده زیرا جایگاه کارخانه نخست سایپا در منطقه چیتگر امروزی قرار داشت و یک زمینی با مساحت ۲۴۰ هزار مترمربع را دربرمی گرفت. سال ۱۳۳۹ کریستین اودس که به‌عنوان یکی از مؤسسان سیتروئن شناخته می‌شود، به دلیل ازدواج با دختر ارتشبد منوچهر آریانا زمین منطقه چیتگر فعلی با سرمایه آنتوان آیسه خریداری می‌کند. اودس در گذشته با آلفرد پسر آنتوان آیسه هم‌کلاسی بود و همین رابطه موجب شد تا این پدر سرمایه‌دار را برای سرمایه‌گذاری هنگفت تشویق کند و درنهایت موفق نیز می‌شود. این زمین که به ارتش تعلق داشت با قیمت متری ۳ ریال توسط آنتوان آیسه خریداری می‌شود.
کارخانه فعلی سایپا مساحتی ۴۱۵ هزار مترمربعی داشت که دقیقاً دو برابر کارخانه نخست است. نخستین خودروهای این شرکت وانت آکا و سواری ژیان نام داشتند. پس از سال ۱۳۵۳ خودروهای ژیان مهاری و ژیان پیکاپ در مدل‌های معمولی و دولوکس نیز تولید شد. در سال ۱۳۵۴، نام شرکت، به فرم کنونی؛ سایپا تغییر پیدا کرد که مختصر شده «شرکت سهامی ایرانی تولید خودرو» بود. شرکت سایپا در ۱۶ تیرماه ۱۳۵۸ به مالکیت دولت ایران در آمد و از آذرماه ۱۳۶۰ تحت سرپرستی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفت. سهام شرکت در سال ۱۳۷۴ در بورس اوراق بهادار تهران عرضه شد.
تورج منصور
هرچند بیشتر مشتریان ایرانی به‌خصوص قدیمی‌ترها، خودرو رنو ۵، محصول کوچک و شاید خاطره‌انگیز سایپا را به‌خوبی به یاد دارند، اما بعید است بدانند که این خودرو توسط چه کسی وارد بازار ایران شد. تورج منصور، به‌عنوان اولین مدیرعامل سایپا از سال ۶۰، کسی است که رنو ۵ را میهمان سایپا کرد و حتماً ژیان محصول به‌یادماندنی سیتروئن را به یاد دارید، این خودرو قبل از رنو ۵ در این شرکت تولید می‌شد و حتماً هم بهتر می‌دانید که زانتیای فرانسوی به دنبال جد خود دهه گذشته را میهمان خودروسازی ایران بود. منصور تا سال ۶۷ در سایپا ماند. در بخشی از خاطرات هاشمی رفسنجانی و در پاورقی صفحه ۲۲۷ کتاب «بازسازی و سازندگی» آمده است: «در گزارش خلاصه کمیسیون قضائی مجلس، تخلفات آقای تورج منصور، مدیرعامل شرکت سایپا (تولیدکننده خودرو رنو ۵) و ۹ نفر از همکارانش، استفاده از حواله‌ها و گران کردن قیمت خودرو بدون ضابطه، معامله غیرقانونی ارزی، فروش تحمیلی کالا به مشتریان همراه با فروش خودرو، اخذ رشوه از دلالان و واسطه‌ها، انجام معاملات ربوی با اموال شرکت سایپا، ایجاد شبکه دلالان فروش خودرو و سوءاستفاده از امکانات سایپا برای منافع شخصی اعلام شده بود.» گزارش این جلسه در روزنامه‌های ۲۹ تیر ۱۳۶۸ منتشر می‌شود. «روزنامه جمهوری اسلامی» در این زمینه نوشته بود: «دستور بعدی گزارش کمیسیون امور قضائی و حقوقی مجلس در خصوص تقاضای تحقیق و تفحص جمعی از نمایندگان در زمینه تخلفات مسئول سابق سایپا بود که توسط مخبر کمیسیون قرائت شد. در خلاصه گزارش کمیسیون امور قضائی و حقوقی مجلس تخلفات «تورج منصور» مدیرعامل سابق شرکت سایپا و برخی از اعضای هیئت مدیره و کارکنان شرکت مذکور و دلالان خودرو قرائت شد.
منوچهر غروی
منصور تا سال 67 در سایپا ماند و سپس جای خود را به منوچهر غروی داد. کسی که سایپا به‌نوعی باید اوضاع مناسب بازار خود را مدیون وی باشد، چراکه پراید تولیدی را غروی به سایپا آورد. وی البته علاوه بر پراید، رنو 21 را نیز میهمان سایپا کرد و با ورود این محصول، ژیان از سایپا رفت. غروی در حالی تا سال 73 سکان هدایت سایپا را بر عهده داشت که چندی بعد به ایران‌خودرو رفت و چندین سال مدیرعاملی خودروسازی بزرگ ایران را نیز بر عهده گرفت. آن‌طور که قدیمی‌های صنعت خودرو می‌گویند وی علاقه‌ای به داخلی سازی رنو 21 نداشت و این موضوع را نیز پیگیری نکرد. گفتنی است منوچهر غروی در اوایل دهه 90 به اتهام جعل و خیانت‌درامانت توسط مقامات قضایی دستگیر شده بود.
بهرام شریعت
در زمان بهرام شریعت بود که مگاموتور و سازه‌گستر برای سایپا ایجاد شدند و زیرساخت‌ها برای این شرکت کامل شد. دست‌اندرکاران صنعت خودرو از کارهای وی به‌عنوان اقداماتی اساسی یاد می‌کنند. در دوران مدیرعاملی شریعت، قانون خودرو به تصویب رسید و وی با تخفیف‌های گمرکی که از بابت این قانون نصیب سایپا شد، توانست مگاموتور را به‌عنوان موتورساز سایپا و سازه‌گستر را به‌عنوان قطعه ساز این شرکت پایه‌گذاری کند. شریعت ابتدای دهه 80 قائم‌مقام صنایع خودروسازی کرمان شد و سپس ریاست هیات‌مدیره مدیران خودرو را به دست گرفت.
سیف‌الله ابراهیمی
ابراهیمی پس از شریعت بر صندلی مدیرعاملی سایپا نشست و تا سال ۸۰ در سایپا ماند و هم درصد ساخت داخل و تیراژ را در این شرکت به نحوی قابل قبولی بالا برد و هم سرمایه‌گذاری چشم‌گیری در زمینه توسعه زیرساخت‌های شرکت انجام داد. انتصاب احمد قلعه بانی به مدیریت سایپا در زمان اصلاحات در وزارت صنایع و همچنین دوره ششم مجلس شورای اسلامی که نایب‌رئیس اول آن مهندس نبوی بود، صورت گرفته است و اتفاقاً از مطالبات اعضای کمیسیون صنایع وقت تغییر مدیرعامل ایران‌خودرو یعنی منوچهر غروی بود، نه مدیرعامل سایپا. لیکن وزیر وقت صنایع ابتدا سیف‌الله ابراهیمی از مدیران زمان وزارت نبوی و دوستان دوران دفتر نخست‌وزیری وی را برکنار کرد سپس غروی را از مدیریت ایران‌خودرو عزل کرد. در نتیجه در صورت اهتمام نبوی نسبت به انتصاب‌های این‌چنینی حتماً ایشان آن زمان نسبت به عدم‌تغییر ابراهیمی از سایپا و عدم‌تغییر زارع از پارس‌خودرو اقدام می‌کرد. سیف‌الله ابراهیمی، عبدالله اکبری‌راد، رضا رضایی، سیدعلی مرتضوی، داود میرخانی رشتی و ایرج یزدان بخش از جمله کسانی بودند که در پنجمین همایش صنعت خودرو با لوح و تندیس موردتقدیر قرار گرفتند.
احمد قلعه‌بانی
در مجمع عمومی سایپا که عصر روز 4 مرداد سال 85 برگزار شد، احمد قلعه بانی به‌عنوان مدیرعامل سایپا معرفی شد. در مجمع عمومی سایپا که بیش از 80 درصد از سهامداران در آن شرکت کرده بودند، هیات رئیسه مجمع شامل معاون اقتصادی سایپا، نمایندگان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، شرکت سپنتا و شرکت رنا با اکثریت آرا رأی آوردند و این هیات ریسه قلعه‌بانی را به‌عنوان مدیرعامل انتخاب و معرفی کرد. این در حالی است که روز 14 تیر همان سال از سوی هیات مدیره شرکت خودروسازی سایپا، دکتر همایون ریاحی چالشتری به‌عنوان مدیرعامل جدید تعیین شده بود. خیلی‌ها معتقدند قلعه بانی از ابتدا یک تکنوکرات بوده، اما با روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد، سیاست به وی نیز مزه داده و از او مردی سیاسی ساخته است. این سیاست زدگی البته به نفع قلعه بانی تمام شد، زیرا وی پس از مدیرعاملی سایپا، پست‌های بزرگ‌تری را گرفت و ابتدا مدیرعامل سازمان گسترش و نوسازی شد و سپس به شرکت ملی نفت (جایی که در آن تخصصی نداشت) رفت. اوایل تیرماه سال 85 پس از عزل احمد قلعه‌بانی از عضویت در هیات‌مدیره سایپا و جنجال بر سر جانشین وی، بسیاری از مراسلات و نامه‌های اداری در این گروه خودروسازی تنها با عنوان «مدیرعامل محترم شرکت سایپا» ردوبدل می‌شد اما پس از واسطه‌گری‌های فراوان و حضور دوباره قلعه‌بانی در سمت مدیرعامل این شرکت، روال مراسلات و نامه‌های اداری، به دوران حضور قدرتمند قلعه‌بانی بازگشت و نام وی بار دیگر در ابتدای مراسلات اداری جای گرفت. سهامداران اصلی شرکت صنایع آذرآب در مجمع سالیانه خود که ۱۵ مهرماه سال 96 در اراک برگزار شد و همچنین نشست‌های خصوصی افراد متعددی را برای انتخاب رئیس هیات مدیره این شرکت معرفی کردند که درنهایت بر احمد قلعه بانی به اجماع رسیدند.
مهرداد بذرپاش
مهرداد بذرپاش در فروردین ۱۳۸۶ به‌عنوان مدیرعامل شرکت پارس‌خودرو انتخاب و با حُکم احمد قلعه‌بانی -مدیرعامل وقت سایپا- به این سمت منصوب شد و در بهمن‌ماه ۱۳۸۶ حُکم بذرپاش به‌عنوان «مدیرعاملی گروه خودروسازی سایپا» صادر شد. درواقع هم‌زمان با انتصاب احمد قلعه‌بانی به ریاست هیات عامل ایدرو، مهرداد بذرپاش مدیرعامل پارس‌خودرو نیز در رأس مدیریت شرکت خودروسازی سایپا قرار گرفت. پس از برکناری مهدی مفیدی از رأس تشکیلات سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، علی‌اکبر محرابیان، وزیر صنایع و معادن حکم احمد قلعه‌بانی، مدیرعامل پیشین سایپا را چهارشنبه گذشته برای انتصاب در سازمان گسترش ابلاغ کرد. عمر مدیریت بذرپاش در سایپا حدود دو سال بود و در سال ۱۳۸۸ جای خود را به نعمت‌الله پوستین‌دوز داد. در این دوران کوتاه «تیبا» به‌عنوان نخستین خودروی ایرانیِ شرکت سایپا تولید و به فروش رسید؛ برای اولین بار در تاریخ خودروسازی ایران، سهم سایپا از ایران‌خودرو پیشی گرفت و در آن برهه به‌عنوان بزرگ‌ترین گروه خودروسازی کشور شناخته شد و عمده شاخص‌های مالی سایپا بهبود یافت.
نعمت‌ا.. پوستین‌دوز
سال 88 پس از رأی اعتماد مجلس به محرابیان و وزارت مجدد وی از سویی و حضور مهرداد بذرپاش در سازمان ملی جوانان، گزینه‌های دیگری نیز مطرح شد ازجمله احتمال انتخاب روغنی یا شایسته برای تصدی مدیرعاملی سایپا از طریق برخی از رسانه‌ها، بازار شایعاتی که این روزها از رونق خوبی برخوردار بود را داغ‌تر کرد؛ اما سرانجام در شهریور همان سال پس از کش‌وقوس‌های فراوان، خبر تأیید شده‌ای از سوی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بر تلکس خبری بسیاری از خبرگزاری‌ها قرار گرفت مبنی بر اینکه طی حکمی از سوی قلعه‌بانی، رئیس سازمان گسترش نعمت‌الله پوستین‌دوز به سمت مدیرعامل شرکت سایپا منصوب شد. گفتنی است نعمت ا.. پوستین‌دوز، مدیرعامل شرکت ملی مس ایران و مدیرعامل سابق گروه خودروسازی سایپا، در آخرین روزهای کاری دولت احمدی‌نژاد، بازداشت شد.
سعید مدنی
اواخر مرداد سال 91 با تصمیم اعضای هیات‌مدیره گروه خودروسازی سایپا سعید مدنی به‌عنوان مدیرعامل گروه انتخاب شد. اوج هنر مدنی در سایپا زیان انباشته ۸ هزار و ۹۲۷ میلیارد و ۹۲۶ میلیون ریالی ۹ ماهه پایانی سال گذشته بود که منجر به عقب‌افتادگی جدی این گروه خودروسازی از برنامه‌هایش و پیشی گرفتن رقیب دیرینه‌اش ایران‌خودرو از آن‌ها در بازار کشور شد. کیفیت خودروهای سایپا هم بر اساس اعلام شورای رقابت چندان مساعد نیست به شکلی که رضا شیوا رئیس شورا چند هفته قبل اعلام کرد که سایپا به دلیل افت کیفیت برخی از خودروهایش مانند پراید جریمه خواهد شد. درنهایت جلسه مردادماه سال 94 با حضور چهار تن از اعضا آغاز شد و بالاخره تکلیف مدیریت این غول بزرگ خودروسازی که این روزها به‌هیچ‌وجه حال‌وروز خوشی هم ندارد، مشخص شد. سعید مدنی آخرین بازمانده از مدیران صنعتی دولت احمدی‌نژاد با امضای چهار تن از اعضای هیات مدیره سایپا، دفتر مدیرعاملی این گروه خودروسازی در جاده مخصوص را ترک کرد تا مهدی جمالی رفیق گرمابه و گلستان آقای معاون وزیر، سکان این غول بزرگ خودروسازی را به دست بگیرد.
مهدی جمالی
خرداد سال 94 بنا به تصمیم هیات مدیره گروه خودروسازی سایپا سعید مدنی جای خود را به مهدی جمالی خواهد داد. این در حالی است که برخی خبرگزاری‌ها از برگزاری جلسه تودیع و معارفه وی خبر دادند؛ اما پیش‌ازاین از آقایان حسن عموزاده و جمشید ایمانی به‌عنوان گزینه‌هایی برای تصدی مدیریت این شرکت نیز نام برده شد اما گویا مهدی جمالی توانسته این کرسی را به دست آورد. بااین‌حال می‌توان گفت که سایپا در دوران مهدی جمالی سرعت حرکت خود در ساخت محصولات جدید را ارتقاء داده بود و با سرمایه‌گذاری بیشتر بر روی بخش تحقیق و مهندسی، درصدد حذف پراید از چرخه تولید و عرضه محصولات جدید در سال‌های پیش رو بود. شهریور 94 مهدی جمالی مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا از مشتریان بابت کیفیت پایین محصولات این شرکت عذرخواهی کرد. البته آذر سال 96 طی حکمی از سوی شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت، مهدی جمالی، مدیرعامل سابق خودروسازی سایپا، به سمت مشاور وزیر صنعت منصوب شد.
محسن قاسم جهرودی
در آخرین روز آبان سال 96 بر اساس تأیید هیات مدیره گروه خودروسازی سایپا مهندس محسن قاسم جهرودی، مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا شد. محسن قاسم جهرودی مدیرعامل جدید سایپا را می‌توان آغازگر تغییرات مدیریتی محمد شریعتمداری وزیر صنعت معدن و تجارت در وزارت صنعت، معدن و تجارت باشد. انتصاب جهرودی مدیرعامل جدید سایپا نیز در حالی صورت می‌گیرد که گزارش‌ها از اختلافات فراوان مدیران ارشد سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با مدیران ارشد سایپا حکایت داشتند. از جمله مهم‌ترین دلایل اختلافات بنیادی مابین ایدرو و سایپا به عدم قبول صورت‌های مالی این شرکت توسط سازمان بورس و اجبار این شرکت به افزایش چند هزارمیلیاردی زیانی که در یکی از شرکت‌های کارکنان سایپا پوشانده شده بود اشاره شده است.
محمدرضا سروش
اواخر آبان سال جاری (1397) با انتخاب هیات مدیره گروه خودروسازی سایپا، محمدرضا سروش به‌عنوان مدیرعامل این گروه خودروسازی انتخاب و جایگزین محسن قاسم جهرودی شد. محسن قاسم جهرودی - مدیرعامل پیشین سایپا حدود یک سال پیش به این سمت منصوب شده بود. گروه خودروسازی سایپا به مدیریت سروش، با وجود کمک‌های مالی و حمایتی از سوی وزارت صمت، به تعهدات خود در قبال مشتریان پایبند نبوده است تا جایی که امروز هیأت‌مدیره گروه خودروسازی سایپا، محمدرضا سروش مدیرعامل این شرکت را عزل و سید جواد سلیمانی را به مدیرعاملی جدید جایگزین کرده است. تغییر مدیرعامل پیشین سایپا یعنی محمدرضا سروش به‌هیچ‌عنوان اتفاقی خارج از انتظار نیست. از یک طرف در دوران مدیریت ایشان قیمت‌گذاری‌های جدید محصولات سایپا صورت گرفته و اعتراضات فراوانی نسبت به قیمت‌های جدید مطرح شد. از طرف دیگر تجمعات مردمی فراوانی نیز نسبت به عدم تحویل به‌موقع خودروهای پیش‌فروش شده و نحوی قیمت‌گذاری آن‌ها در مقابل مجلس و وزارت صمت و تعدادی از نمایندگی‌های فروش محصولات سایپا و همچنین در سومین نمایشگاه خودروی تهران در دوره مدیریت سروش برگزار شد. پراید 36 میلیونی و تیبا 44 میلیونی از دستاوردهای دوران مدیریت ایشان است.
میرجواد سلیمانی
محمدرضا سروش که پیش‌ازاین در روزهای پایانی مهرماه با حاشیه‌هایی به‌عنوان جانشین جهرودی انتخاب شده بود، 30 دی امسال (1397) جای خود را به سید جواد سلیمانی داد. از سوابق میرجواد سلیمانی، مدیرعامل جدید سایپا می‌توان به قائم‌مقامی ایران‌خودرو، رئیس هیئت‌مدیره تعاونی اعتبار کارکنان گروه صنعتی ایران‌خودرو و عضو غیرموظف هیئت‌مدیره در شرکت صنعتی نیرومحرکه اشاره کرد.
