در صورت لغو احتمالی تحریم ها، خودروسازان خارجی می آیند یا نمی آیند؟
سال‌های پس از برجام تا خروج آمریکا را می تواند به عنوان سال‌های طلایی صنعت خودروسازی کشور دانست و بازگشت خودروسازان خارجی به کشور علاوه بر ورود مدل های جدید و محبوب با کیفیت، تیراژ تولید خودروسازان با افزایش قابل توجهی همراه شد. اما ماه عسل خودروسازان تنها چند سال بیش تر دوام نداشت و در سال ۱۳۹۷ با خروج آمریکا از برجام همه خودروسازان خارجی به راحتی کشورمان را ترک کردند و تجربه تلخ خروج خودروسازانی مصائبی که پس از آن برای کشور پیش آمد مجددا تکرار شد. حالا زمزمه‌های بازگشت دوباره خودروسازان بیم و امید تکرار اتفاقات سال‌های نه چندان دور را تداعی کرده است.
به گزارش خودروتک به نقل از اقتصادآنلاین، صنعت خودروسازی کشور طی چهار سال گذشته شرایط ملتهبی را پشت سر می‌گذارد؛ کاهش محسوس تیراژ تولید، افزایش شدید قیمت‌ها، کاهش سطح کیفی خودروهای داخلی و ممنوعیت چند ساله واردات خودرو مهم‌ترین عواملی هستند که شرایط این روزهای بازار خودرو را رقم زده‌است. شرایطی که خروج آمریکا از برجام نقطه آغازی برای آن بود. اما پیش از خروج آمریکا از برجام شرایط کاملاً متفاوت بود. امضای توافق ژنو و پس از آن برجام، با حضور بسیاری از خودروسازان خارجی همراه شد؛ خودروسازانی که در موج اول تحریم ها در اوایل دهه ۹۰، ایران را ترک کرده بودند. در آن زمان شاید وزارت صمت یکی از پر رفت و آمدترین وزارتخانه های دولت بود و هیات های مختلف خودرویی هر روز در رفت آمد و بودند.
خودروسازان فرانسوی همواره در اول صف ورود به صنعت خودرویی کشور بودند و در صف خروج هم گوی سبقت از مابقی کشورها را می ربایند و همواره صنعت کشور را در سختترین شرایط تنها گذاشته اند. تمایل فرانسوی ها برای ورود مجدد به صنعت خودرویی کشور به گونه ای بود که لوران فابیوس وزیر خارجه وقت فرانسه در دیداری با نعمت زاده، وزیر صمت دولت یازدهم گفته بود که به خودروسازان فرانسوی اعلام کرده که قراردادها را برای ورود مجدد به ایران بلافاصله پس از امضای برجام آماده کنند.
پژو که سابقه دو دهه حضور در بازار ایران را داشت و هرگز سرمایه گذاری مستقیمی در کشور نداشت البته پس از ورود مجدد پس از برجام مسئولان ایران خودرو اعلام کردند که قرار است برخلاف گذشته پژو سرمایه گذاری مشترک در ایران انجام دهد. در آن زمان، قبل از توافق هم خبر مذاکرات برای بازگشت پژو بلافاصله پس از امضای برجام به گوش می رسید و پس از امضای برجام شرکتی با نام ایکاپ تاسیس شد و قرار بر تولید مشترک سه خودروی ۲۰۸ ، ۲۰۰۸ و ۳۰۱ شد.
مرحله جدید همکاری های خودرویی ایران و فرانسه با امضای توافق نامه ایدرو و رنو در دومین روز از نمایشگاه خودرو پاریس آغاز و توافقی برای تولید خودروهای جدید سیمبل و داستر جدید حاصل شد. البته موضوع رنو به سبب همکاری با هر دو خودروساز بزرگ کشور کمی متفاوتتر از پژو بود و بنا شد رنو تحت عنوان شرکتی به نام رنوپارس همچنان با هر دو خودروساز همکاری داشته باشد. همچنین رنو برخلاف رقیب داخلی خود در دور اول تحریم هاس سال ۱۳۸۷ به سرعت پژو ایران را ترک نکرده بود.
نگاهی به آمارها نشان از سطح اهمیت حضورخودروسازان خارجی در صنعت کشور دارد و سوالی که همیشه مطرح می شود این است که چطور خودروسازانی که به صنعت کشورمان وارد می شوند و اهمیت و جایگاه بسزایی پیدا می کنند، به راحتی می توانند صنعت خودروسازی کشور را ترک کنند.
دوره اول تحریم‌ها در ابتدای دهه ۹۰ بر کشور اعمال شد؛ تشدید تحریم ها در آن سال‌ها منجر شد تولید سه خودروساز بزرگ کشور (سایپا، پارس‌خودرو و ایران خودرو) بیش از ۶۰ درصد کاهش پیدا کند.
مجموع تولید این سه خودروساز در سال ۱۳۹۰ حدود یک میلیون و ۷۴۷ هزار دستگاه بود که این رقم در سال ۱۳۹۱ به کمتر از ۸۷۰ هزار دستگاه و در سال ۱۳۹۲ به ۶۹۶ هزار دستگاه کاهش پیدا کرد. اما دوباره از سال ۱۳۹۳ با جدی شدن مذاکرات و توافق ژنو و پس از آن دوباره تولید خودروسازان اوج گرفت، به گونه که مجموع تولید آن‌ها در سال ۱۳۹۶ به یک میلیون و ۴۱۲ هزار دستگاه هم رسید. سال ۱۳۹۷ با خروج آمریکا از برجام دوباره تولید خودروسازان سقوط آزاد را تجربه کرد. مجموع تولید این سه خودروساز در سال گذشته برابر با حدود ۸۷۶ هزار دستگاه بود که نسبت به سال ۱۳۹۶ کاهش حدود ۳۸ درصدی را تجربه کرد.
نمودار بالا که میزان تولید سالیانه ایران خودرو را نشان می دهد، گویای میزان تاثیر حضور شرکت پژو در ایران خودرو است. تا سال ۱۳۹۰ که پژو به یکباره و قبل از فرا رسیدن موعد تحریم های آمریکا ایران را ترک کرد میزان تولید از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ یعنی اوج همکاری ایران خودرو و پژو به صورت صعودی در حال افزایش بود تا جاییکه سال ۱۳۹۰ ایران خودرو تولید تقریبا ۷۵۹ هزار دستگاهی به ثبت رساند. پس از خروج پژو بود که در سال ۹۱ شاهد افت ۳۲۰ هزاردستگاهی تولید ایران خودرو بودیم و در سه سال ۹۱ تا ۹۳ این خودرو ساز در بهترین سال تولیدش هم ۱۴۰ هزار خودرو کمتر از سال ۱۳۹۰ تولید کرد. در دو سال پس از توافق برجام یعنی سال های ۱۳۹۵ و ۹۶ تولید دوباره رونق گرفت به گونه ای که ایران خودرو در سال ۱۳۹۶، ۷۰۵ هزار دستگاه خودرو تولید کرد. مجددا پس از خروج آمریکا از برجام و به تبع آن خروج دوباره پژو از ایران شاهد افت حدود ۳۲۰ هزارتایی تولید بودیم و ایران خودرو تا به امروز در هیچ سالی بیش از ۴۸۰ هزار دستگاه خودرو تولید نکرده است.
ماجرا برای سایپا نیز به همین گونه است. این خودروساز هم تا سال ۱۳۹۰ بدون وقفه تولیدش را افزایش می داد و به میزان تولید ۶۶۴ هزار خودرو در سال ۱۳۹۰ دست یافت. اما پس از آن سال و تا امضای برجام هرگز نتوانست حتی نزدیک به آمار تولید درخشان خود شود و در بهترین حالت تنها ۳۷۴ هزار دستگاه خودرو تولید کرد. سال های ۱۳۹۵ و ۹۶، پس از امضای توافق برجام بودکه مجددا رشد تولید از سر گرفت و این خودروساز تا تولید ۴۶۸ هزار دستگاه خودرو هم پیش رفت که خروج آمریکا از برجام همه معادلات را برهم زد و خروج مجدد رنو از سایپا، تولید سایپا را مجددا با کاهش چشمگیری روبرو کرد.
پارس خودرو بیشترین وابستگی را به حضور رنو در ایران نشان می دهد و خروج این خودروساز از ایران موجب شد پارس خودرو حتی در برهه ای تنها ۶۰ هزار خودرو تولید کند که معادل یک پنجم میزان تولیدش در زمان حضور رنو در ایران است. در سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ مجددا رشد تولید در این خودروساز رونق گرفت و خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم های جدید، پارس خودرو را هم با مشکل مواجه کرد.
حالا دوباره زمزمه حضور خودروسازان جهانی در ایران شنیده می‌شود. اما آیا باید از این ورود احتمالی خوشحال بود یا نگران؟
نگاهی به آمارهای تولید سه خودروساز بزرگ کشور نشان می دهد که حضور خارجی ها در این صنعت تا چه اندازه به تولید کمک کرده و بالطبع خروجشان هم ضربه بزرگی به تولید خودرو زده است و حالا که زمزمه های بازگشت مجدد شرکت های خارجی درصورت دستیابی به توافق جدید مطرح شده است، امضای تفاهم نامه های یک طرفه، بدون ضمانت و پشتوانه با خودروسازان خارجی سرنوشتی مشابه را برای صنعت و بازار خودرویی کشورمان ایجاد می کند و تکرار اشتباهات گذشته که به این میزان بازار خودروی کشورمان را متشنج می کند، عقلانی نیست.
