همه سناریوهای احتمالی قیمت بنزین
ماجرای نحوه فروش و قیمت بنزین جدی شد و حالا گفته میشود که هفت سناریو برای قیمتگذاری بنزین مطرح شده اما گویا جدیترین گزینه، برگشت کارتهای سوخت است. هدایتالله خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، اطلاعات نسبتا دقیقی درباره سناریوهای افزایش قیمت بنزین دارد.
او به «شهروند» میگوید: تقریبا 6 سناریو مردود شده و مهمترین گزینه برگشت دوباره کارتهای سوخت است.
آب معدنی 3هزار تومان، بنزین هزار تومان
«یک لیتر آب معدنی 3هزار تومان قیمت دارد و یک لیتر بنزین هزار تومان.» این مقایسه قیمت آب معدنی و بنزین در فضای مجازی حواشی و نقد و نظرات زیادی به دنبال داشت، اما ماجرای بنزین ارزان به فضای مجازی محدود نشد و نمایندگان مجلس و مدیران صنعت نفت با آمارهای مختلف تلاش کردند به رسانهها بگویند که بنزین در ایران زیادی ارزان است. حالا بنا به اعلام آژانس جهانی انرژی، ارزانترین بنزین جهان در ایران و ونزوئلا فروخته میشود و برخی مدیران نفتی میگویند چیزی حدود 20میلیون لیتر بنزین در روز قاچاق میشود.
عبدالعزیز هدایت، رئیس انجمن سازندگان تجهیزات صنعتی، به نقل از رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران درباره قاچاق بنزین دیروز به ایسنا گفت: روزانه حدود ۱۰میلیون لیتر بنزین به افغانستان قاچاق میشود که قیمت هر لیتر بنزین در ایران یکهزار تومان و در افغانستان ۶هزار تومان است. اما این پول به جای ایران به چین یا ترکیه میرود و با آن لباس استوک وارد میشود و دوباره پول آن به دلار تبدیل و از کشور خارج میشود؛ یعنی قاچاق در قاچاق که این حجم نمیتواند توسط کولبران انجام شود.
قاچاق 7هزار میلیاردتومانی بنزین
تابستان امسال مصرف بنزین رشد خیرهکنندهای را به ثبت رساند و از مرز 92میلیون لیتر در روز گذر کرد؛ این درحالی است که دولتمردان مصرف منطقی بنزین را روزانه 70میلیون لیتر میدانند و به اینترتیب معتقدند چیزی حدود 20میلیون لیتر بنزین در روز قاچاق میشود. اگر قیمت هر لیتر بنزین را یکهزار تومان در نظر بگیریم، به این ترتیب روزانه چیزی حدود 20میلیارد تومان بنزین از ایران قاچاق میشود. این به معنای قاچاق 600میلیارد تومان بنزین در ماه و خروج سالانه 7هزار و 200میلیارد تومان بنزین از مرزهای ایران است.
سناریوهای بنزین چه بوده است؟
زمزمههای افزایش قیمت بنزین در شرایطی مطرح شد که بیژن زنگنه اعلام کرده بود قانون بودجه 97 این اجازه را به دولت داده است که قیمت سوخت را افزایش دهد، اما فعلا برنامهای برای آن وجود ندارد. هدایتالله خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس هم به «شهروند» میگوید: دولت هنوز هیچ برنامه مشخصی را در رابطه با نحوه افزایش قیمت سوخت به مجلس ارایه نکرده اما دو نرخ شدن و سهمیهبندی سوخت بهترین گزینههای پیش روی دولت برای مدیریت مصرف بنزین و جلوگیری از قاچاق سوخت است.
او درباره هفت سناریوی مطرحشده درباره قیمت بنزین به «شهروند» توضیح میدهد: کوپنیکردن بنزین، بازگشت کارت سوخت و گرانکردن بنزین برای ثروتمندان از مهمترین این سناریوها بوده است که از بین این گزینهها بازگشت کارت سوخت و سهمیهبندی سوخت محتملترین گزینههایی است که ممکن است امسال اجرایی شود.
بازگشت احتمالی سهمیه 60 لیتری
«دولت تصمیم ندارد تا فشاری به مردم و مصرفکنندگان وارد شود، چراکه قدرت خرید مردم در اثر افزایش نرخ ارز در ماههای اخیر افت داشته و اصلاح قیمت حاملهای انرژی متناسب با قیمت فوب خلیجفارس براساس قانون هدفمندی یارانهها، بدون درنظرگرفتن مشکلات معیشتی مردم، هزینه خواهد داشت.» این عضو کمیسیون انرژی مجلس دهم میگوید: با اختصاص 60 لیتر سهمیه ماهانه برای افراد معمولی و سهمیه ویژه برای تاکسیها و آژانسها میتوان جلوی بار تورمی افزایش قیمت بنزین را گرفت. به گفته او، بنزین سهمیهای کماکان باید به قیمت هزار تومان عرضه شود و کسانی که میخواهند بیش از سهمیه خود مصرف کنند، به ازای هر لیتر مصرف بنزین 1500 تومان پرداخت کنند.
نمیتوانیم ثروتمندان را شناسایی کنیم
اما یکی دیگر از سناریوهای احتمالی افزایش قیمت بنزین، حذف سهمیه دهک بالای درآمدی جامعه است، به این ترتیب که دهکهای ضعیف و کمدرآمد جامعه بنزین را همچنان به قیمت هزار تومان خریداری کرده، اما اقشار مرفه جامعه بنزین را به قیمت بالای 1500 تومان استفاده کنند. البته اجراییشدن این سناریو هم مشکلات خود را دارد. آنگونه که عضو کمیسیون انرژی مجلس میگوید: بعد از گذشت سالها از اجرای نخست هدفمندسازی یارانه به دلیل نبود جامعه آماری حدود 80میلیون نفر یارانهبگیر در ایران وجود دارد. در چنین شرایطی چطور میتوانیم بنزین دهکهای بالای درآمدی را گران کنیم.
کوپن بنزین گداپروری است
هرچند بیژن زنگنه، وزیر نفت پیشتر اعلام کرده بود که دولت برنامهای برای دو نرخی کردن بنزین ندارد، اما دو روز پیش بود که یک مقام ارشد دولتی از مطرحشدن 7 سناریو برای گرانی سوخت در کشور خبر داده بود. هرچند بهارستاننشینها میگویند هنوز هیچ برنامه مشخصی در رابطه با نحوه افزایش قیمت بنزین به آنها ارایه نشده، اما این مقام ارشد دولتی که دو نرخی شدن بنزین را قطعی میدانست، از احتمال اختصاص کوپن بنزین به افرادی که خودرو ندارند، سخن گفته بود. به گفته او در این سناریو هدف این است که مثلا روزانه یک تا دو لیتر بنزین سهمیهای داده شود و اگر مصرف نکردند، به قیمت فوب خلیجفارس از آنها خریداری شود. سناریویی که به اذعان هدایتالله خادمی قابلیت اجراشدن ندارد. او که اختصاص کوپن بنزین را نوعی گداپروری میداند، گفت: از یک طرف بر حذف پرداخت یارانه نقدی تاکید میکنید و از طرف دیگر به مردم پول بنزین پرداخت میکنید.
تجربههای گذشته
هر چند بنزین یکی از فرآوردههای نفتی است که شاید کمتر نقشی در اقتصاد بازی کند، اما در کشور ما و در سنوات گذشته توانسته است در هر نوع تصمیمگیری در این حوزه دماسنج اقتصاد را حرکت دهد. شاید یکی از دلایلی که این روزها مسئولان نفتی کشور برای تصمیمگیری مدیریت مصرف بنزین دست به عصاتر از قبل حرکت میکنند، تکیه بر تجربههای گذشته دارد که موجب شده پیش از اعلام رسمی هر تصمیمی برای این بخش ابتدا میزان تاثیرپذیری اقتصاد از تصمیم نفتی دولت سنجیده شود. در سالهای گذشته و زمانی که مصرف بنزین در کشور رکوردزنیهای کوتاهمدتی را ثبت میکرد و دولت مجبور بود برای رکوردزنی مصرف یارانه بیشتری را هزینه کند، نخستین تصمیم نفتی بعد از وقفهای طولانی دوباره به اجرا گذاشته شد و افزایش ١٥ درصدی قیمت سالانه بنزین که از دولت ششم آغاز شده و در اواخر دولت هشتم با دستور مجلسیها متوقف شده بود، به یکباره با اجرای هدفمندی یارانهها به شکلی جدید آغاز شد. دولت وقت با توزیع کارتهای سوخت و سهمیهبندی بنزین تصمیم گرفت مصرف را بهینه کرده و با در اختیارگیری میزان مصرف به صورت شفاف گامهای بعدی مدیریت این فرآورده نفتی را فراهم کند. تصمیمی که اگرچه اجرای آن فراز و فرودهای زیادی داشت و بنا به گفته عدهای موفق نبود، اما توانست برای وزارت نفت و شرکت پخش فرآوردههای نفتی، دادههای اطلاعاتی از میزان دقیق مصرف در استانها و شهرهای مختلف را فراهم کند. هر چند این اقدام در اجرا کاستیهای زیادی را به همراه داشت، اما حداقل قیمت بنزین را به فوب خلیجفارس نزدیک کرد و سهمیهبندیها هم توانست کمی مصرف را مدیریت کند. این روال از خرداد ماه سال ٩٤ و پس از اینکه قیمت بنزین معمولی در سطح هزار تومان ثابت ماند و بنزین سوپر نیز با قیمت هزار و ٣٠٠ تومان عرضه شد، تغییری نکرد. رویهای که با کنار گذاشتن کارتهای سوخت راکبان موجب شد مدیریت مصرف به یکباره رها شده و مصرف دوباره روال افزایشی خود را در پی بگیرد. شرایطی که حداقل رشد ١٠درصدی را به صورت سالانه برای بنزین رقم زده است و شرایط فعلی حتی افزایش همین رشد دو رقمی را نیز پیشبینی میکند. البته پیش از این و در روزهایی که بودجه سال ٩٧ در سازمان مدیریت و برنامهریزی تدوین میشد، برخی اخبار از افزایش قیمت بنزین به ١٥٠٠ تومان خبر دادند و این رشد قیمت را نیز دلیلی بر کنترل مصرف و کاهش یارانه پرداختی دولت خواندند، اما با مخالفت نمایندگان مجلس شورای اسلامی این افزایش قیمت روی نداد و قیمت بنزین همچنان در حد همان هزار تومان برای بنزین معمولی و هزار و ٣٠٠ تومان برای قیمت بنزین سوپر حفظ شد.
منبع: شهروند
گزارش از سهیلا روزبان