قیمت واقعی دلار در ایران چند تومان است؟

با آغاز سال جاری، نوسانات بازار ارز نیز شدت یافت و قیمت دلار با شیب تندتری در بازار آزاد افزایش یافت. این افزایش شدید باعث شد تا دولت، ارز را تک نرخی اعلام کند. با تعویض رئیس کل بانک مرکزی رویکرد جدیدی در سیاست های ارزی شکل گرفت. در حال حاضر شش نرخ برای دلار در اقتصاد ایران وجود دارد و پرسش این است که قیمت واقعی دلار هم اکنون در اقتصاد ایران چند است؟

تا قبل از اعلام سیاست های ارزی جدید در مورخه 20 فروردین 1397، چهار نرخ دلار در اقتصاد ایران وجود داشت. نرخ بودجه ای دلاری که در بودجه تعیین شده بود و دولت از آن برای فروش نفت و محاسبه درآمدهای نفتی استفاده می کرد، نرخ مبادله ای دلار که دولت آن را برای واردات کالاهای اساسی اختصاص می داد، نرخ دلار در سامانه سنا که بر مبنای آن بانک مرکزی در بازار دلار می فروخت و نرخ دلار در بازار آزاد که بر اساس عرضه و تقاضای قیمت دلار تعیین می شد.

از ابتدای سال جاری و شدت یافتن تکانه ها در بازار آزاد ارز و افزایش قیمت دلار از حدود 4982 تومان در مورخه 5 فروردین 1397 به حدود 5850 تومان در مورخه 20 فروردین 1397 دولت تصمیم گرفت تا با ارائه سیاست های جدید ارزی و تک نرخی اعلام کردن قیمت دلار، از افزایش این نرخ تاثیرگذار جلوگیری کند. از این رو در اقتصاد ایران نرخ جدیدی ظهور کرد و به دلار جهانگیری معروف شد. قیمت این دلار 4200 تومان اعلام شد و از 21 فروردین 1397 وارد اقتصاد ایران شد. قرار بود دولت ارز مورد نیاز همه بخش ها را با همین قیمت 4200 تومان و از طریق بانک مرکزی و صرافی ها و بانک های تحت کنترل بانک مرکزی تامین کند. همچنین دولت اعلام کرد که هیچ نرخ ارز دیگری را به رسمیت نمی شناسد و فروش ارز به قیمتی به جز آنچه اعلام شده قاچاق تلقی خواهد شد.

با گذشت زمان و به دلیل ارزان بودن قیمت ارز اعلامی واردات افزایش یافت و دولت مجبور شد تا از تصمیم خود عقب نشینی کند و این ارز را به همه نیازهای وارداتی اختصاص ندهد. از این رو کالاها دسته بندی شدند و تنها برای واردات دسته های خاصی این ارز اختصاص می یافت. با این تصمیم دولت، بخشی از واردکنندگان برای تامین ارز خود به سمت بازار آزاد رفتند. دولت برای آنکه از بزرگ شدن و تاثیرگذاری نرخ دلار در بازار آزاد بر اقتصاد ایران جلوگیری کند تصمیم به راه اندازی بازار ثانویه گرفت. دولت به صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی این اجازه را داد تا 20 درصد از ارز حاصل از صادرات خود را در این بازار ثانویه عرضه کنند. بنابراین این بازار نیز نرخ دلار جدیدی را وارد اقتصاد ایران کرد.

در مجموع تمام این تصمیمات ارزی دولت نتوانست بر بازار ارز تاثیر بگذارد تا اینکه در سوم مرداد 1397 رئیس کل بانک مرکزی عوض شد و عبدالناصر همتی جایگزین ولی الله سیف گردید. با آمدن همتی، سیاست های ارزی تغییر کرد و از بسته جدید ارزی در مورخه 15 مرداد 1397 رونمایی شد. با آغاز به کار این بسته از مورخه 16 مرداد، عملاً شش نرخ دلار در اقتصاد ایران وجود داشت: نرخ دلار در بودجه، نرخ دلار در بازار آزاد، نرخ دلار در سامانه نیما، نرخ دلار در سامانه سنا، نرخ دلار 3800 تومانی که به عنوان نمونه دولت، خوراک پتروشیمی ها را با آن تامین می کرد و نرخ دلار 4200 تومانی که برای واردات کالاهای اساسی اختصاص یافت. حالا پرسش این است که قیمت واقعی دلار در اقتصاد ایران چند است؟

برای پاسخ به این پرسش باید گفت از شش نرخی که برای دلار در اقتصاد ایران وجود دارد تنها دو نرخ است که بر اساس نظام عرضه و تقاضا تعیین می شود و بنابراین باید آن دو نرخ را برای تعیین قیمت واقعی دلار در اقتصاد ایران مبنا قرار داد. اولی نرخ ارز در سامانه نیما و دومی نرخ ارز در بازار آزاد.

در سامانه نیما نرخ ارز بر اساس توافق صادرکننده به عنوان فروشنده ارز و واردکننده به عنوان خریدار ارز تعیین می شود. قیمت این دلار از زمان اجرای بسته جدید ارزی تاکنون بین 8 تا 10 هزار تومان در نوسان بوده است. در بازار آزاد نیز در همین مدت اجرای بسته جدید ارزی، قیمت دلار بین 9 تا 15 هزار تومان در نوسان بوده است.

در شرایط عادی، دلار بیشتر برای تجارت و مراودات تجاری تقاضا می شود و بنابراین قیمت واقعی دلار را می توان همان قیمت سامانه نیما در نظر گرفت و عنوان کرد که قیمت واقعی دلار در اقتصاد ایران بین 8 تا 10 هزار تومان می باشد و باید نرخ بازار آزاد نیز در همین محدوده در نوسان باشد اما همان گونه که ملاحظه می شود عملاً نرخ بازار آزاد چند هزار تومانی با نرخ دلار در سامانه نیما تفاوت دارد. پرسشی که مطرح می شود این است که چه عواملی باعث شده است تا این نرخ دلار در بازار آزاد با نرخ دلار در سامانه نیما متفاوت باشد؟

شاید اولین دلیل و عمده ترین دلیل، به تقاضای دلار توسط افراد جهت حفظ ارزش دارایی هایشان باز گردد. دومین دلیل به نحوه مدیریت بازار ارز باز می گردد. به عنوان مثال، دولت مدتی صرافی ها را از معاملات ارزی منع کرده بود و یا در این یک ماهه اخیر تکلیف ارز مسافرتی و دانشجویی مشخص نبود و همین عوامل باعث افزایش قیمت دلار در بازار آزاد شد. سومین دلیل نیز به تحریم دلاری ایران توسط آمریکا باز می گردد. این سه عامل جزء مهمترین عوامل اختلاف نرخ دلار در سامانه نیما و بازار آزاد می باشند و دولت برای نزدیکتر شدن نرخ دلار بازار آزاد به نرخ سامانه نیما یا همان نرخ واقعی دلار در اقتصاد ایران، باید به نوعی این عوامل را کنترل کند.

منبع: تابناک