داستان حضور تویوتا در ایران

سر و کله خودروسازان ژاپنی در اواخر دهه سی شمسی به بازار کشورمان باز شد. در آن زمان بازار خودروی ایران در تصاحب برندهای آلمانی، آمریکایی و بریتانیایی بود و کمتر کشور دیگری توانایی تصاحب بخشی هر چند کم از بازار ایران را داشت. تویوتا یکی از اولین برندهایی بود که توانست با ثبت نمایندگی به طور رسمی وارد بازار شود. شرکت سهامی موتورکار واقع در خیابان اکباتان تهران، اولین سری از محصولات تویوتا یعنی مدل لندکروزر را به ایران آورد. این خودرو با آن که رقبایی سرسخت یعنی لندرور و جیپ ویلیز داشت، توانست از همان ابتدا موفقیتی قابل توجه کسب کند. علاوه‌براین، سواری‌های تویوتا نیز به طور محدودی وارد کشورمان شدند.

از ابتدای دهه پنجاه شمسی، محصولات ژاپنی به طور گسترده‌تری در بازار ایران موفق ظاهر شدند و خودروسازان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و توانستند سهمی قابل توجه از بازار خودروهای کوچک و اقتصادی را کسب کنند. تویوتا در این بین توانست به قدری موفق ظاهر شود که با اقتدار، پرفروش‌ترین برند آسیایی بازار ایران شد و به لطف دوام و استحکام و مصرف کم محصولاتش، اعتباری ستودنی کسب کرد. عنوان شده که در آن زمان تعمیرگاه‌های مجاز تویوتا به خاطر مراجعات کم، در معرض تعطیلی بودند! در دهه پنجاه، شرکت ایرتویا به عنوان نمایندگی رسمی تویوتا در ایران، واردات و خدمات این برند را برعهده داشت و دفاتر آن در خیابان‌های بهار و محله عباس‌آباد تهران، خودروهایی همانند سلیکا، کراون، کرونا، کرولا و کارینا را عرضه می‌کردند.

تویوتا یکی از برندهایی بود که با وجود پیروزی انقلاب و تحولات دائم در بازار ایران، برای مدتی به حضورش ادامه داد. در این میان اما وقوع جنگ تحمیلی به نحوی واردات خودرو را غیر ممکن ساخت. بیشتر تویوتاهای وارد شده به ایران از مرزهای جنوبی در استان خوزستان به کشورمان می‌رسیدند. به همین جهت، بمباران گمرک و نابودی آن، مسبب از بین رفتن تعداد قابل توجهی از تویوتاهایی شد که هنوز از گمرک ترخیص نشده بودند. واردات تویوتا اما در مقیاسی ناچیز در دهه شصت با مجوز دانشجویی و یا توسط پناهندگان عراقی و کویتی وارد ایران شدند. بیشتر نمونه‌ها اما کارینا، کرونا و کراون بودند که کراون‌های عراقی به خاطر امکانات و عملکرد فنی خوب، زبانزد همه بودند. لندکروزر نیز به طور جدی در جبهه‌های جنگ فعال بود.

پس از پایان جنگ و باز شدن مرزها بود که تویوتا نیز همانند بیشتر برندهایی که در گذشته در ایران فعالیت داشتند، دوباره به کشورمان آمد. شرکت ایرتویا در این سری از واردات علاوه بر محصولاتی نام آشنا همانند کراون، لندکروزر و کرونا، کریسیدا را نیز وارد کرد. کرولا و کرونا به محصولاتی پرفروش بدل شدند و کریسیدا نیز به خاطر عملکرد فنی خوبش، در میان طبقه مرفه، نهادهای دولتی و نیروی انتظامی محبوبیت داشت. لندکروزر نیز با پوست انداختن، همانند پاترول به خودرویی لوکس بدل شد. در این دهه اما علاوه بر تویوتا، ایرانیان برای اولین بار با برند لکسوس آشنا شدند. تعداد انگشت‌شماری از نسل اول LS در این دوره وارد شدند که بحث‌های فراوانی را در محافل سیاسی به راه انداختند.

در اواسط دهه هفتاد شمسی بود که واردات خودرو قطع شد و تعداد انگشت‌شماری تویوتا نیز پس از قطع واردات در قالب خودروهای سفارتی، تشریفاتی و با مجوزهای خاص به سختی از گمرک ترخیص شدند. پس از یک دهه اما دوباره واردات از سر گرفته شد و تویوتا نیز دوباره با شرکت ایرتویا به طور رسمی به ایران آمد. کمری، کرولا و لندکروزر سه ضلع مثلث موفقیت تویوتا بودند. علاوه‌براین، پرادو و یاریس نیز به محصولاتی پرفروش بدل شدند تا تویوتا یکی از ارکان اصلی بازار خودروی کشورمان باشد. نسل‌های متوالی این محصولات به ایران رسیدند و لکسوس نیز با محصولاتی متفاوت اعم از LS، ES و IS توانست موفق ظاهر شود.

تغییرات شدیدی در ابتدای دهه نود شمسی واردات خودرو را دستخوش دگرگونی کرد که در این بین بالا رفتن ناگهانی نرخ ارز و سپس محدودیت اعمال شده برای حجم موتور و سپس قیمت دلاری خودرو، اصلی‌ترین موارد بودند. لندکروزر و پرادو عملاً از بازار کشورمان حذف شدند تا مدل راوفور به بازیگر اصلی شاسی بلندهای تویوتا تبدیل شود.البته هنوز هم کمری و کرولا عناصر اصلی بازار خودروهای متوسط بودند و به لطف همه دگرگونی‌ها، به خودروهایی نیمه لوکس بدل شدند. علاوه‌براین لکسوس نیز تقریباً از بخش‌های مهمی از بازار به ناچار حذف شد. در این میان باید به واردات تعدادی لکسوس LX570 اشاره کرد که به نحوی به یکی از پرسودترین خودروهای بازار ایران بدل شد. مهم‌ترین محصولات وارد شده تویوتا در دهه نود اما GT86 و پریوس بودند که اولی با استقبال خودرو دوستان مواجه شد و دومی به نحوی سرآغاز ورود خودروهای هیبریدی به ایران است. واردات محصولات جدید تویوتا ادامه پیدا کرد از جمله کراس اور C-HR که به خاطر برچسب قیمت نامعقول و بسته شدن واردات خودرو، نتوانست کارنامه‌ای موفق ثبت کند.