خودروتک بررسی می‌کند؛
اثرات منفی حذف «گِری مارکت» از بازار خودروهای وارداتی
این روزها زمزمه آزادسازی واردات خودروها بیش از هر زمان دیگری به گوش می‌رسد. این یعنی رفع ممنوعیتی که از تیر امسال آغاز شد و همچنان بدون هیچ روزنه امیدی ادامه پیدا کرده است. فارغ از ساماندهی نمایندگان شرکت‌های خارجی، بحث نمایندگان غیررسمی یا بازار Gray Market با ابهاماتی روبه‌روست.
به گزارش خودروتک، آنچه پیداست دخالت دولت در هر زمینه‌ای برای عده‌ای خاص ایجاد رانت می‌کند. هرچند تجربه در دیگر کشورها نشان می‌دهد، عدم دخالت دولت به روند عادی عرضه و تقاضا در بازار کمک می‌کند. در حال حاضر فعالیت شرکت‌های غیرنمایندگی در بسیاری از کشورهای جهان امری قانونی است و از آن‌ها به‌عنوان بازار موازی یاد می‌شود. در این زمینه قیمت نقش تعیین‌کننده‌ای برای مشتریان دارد، بنابراین پدیده واردات موازی یا «گری‌مارکت» در همه کشورهای دنیا به همین دلیل وسعت گرفته است. چون خودرو یکی از کالاهای جذاب در دنیا به حساب می‌آید بنابراین بازار موازی آن در کشورهای دنیا بسیار فعال است. در این زمینه قیمت نقش تعیین‌کننده‌ای برای مشتریان دارد، موضوعی که موجب می‌شود خریداران یا ریسک‌پذیران مستقل نیز وارد بازار شوند. لازم به ذکر است که در زمان آزادسازی واردات خودرو، حدود 50 درصد از بازار این خودروها در اختیار شرکت‌های گری مارکت بود.
گری مارکت در آن‌سوی مرزها
بد نیست بدانید مرسدس بنز تایلند اعلام کرده است برای خودروهایی که به‌طور متفرقه وارد شده‌اند، گارانتی در نظر نمی‌گیرد. این یعنی به نظر می‌رسد دولت دخالتی در این زمینه ندارد و کنترل این موضوع را به واردکنندگان سپرده است. هم‌چنین تجربه ورود متفرقه‌ها در کشور ژاپن نیز نشان‌دهنده آن است که خودروسازان ژاپنی برخی از مدل‌های خود مانند سوبارو و اینفینیتی را در بازار این کشور نمی‌فروشند؛ بنابراین واردکنندگان متفرقه خودروهایی را که در ژاپن تولید می‌شوند اما به بازار این کشور عرضه نمی‌شود را وارد می‌کنند. در چین نیز بازار خودروهای وارداتی متفرقه سال‌هاست که به‌طور محدود به‌ویژه در شهرهای بندری تیانجین و دالیان وجود دارد. منطقه آزاد شانگهای نیز یک نمایندگی خودرو دارد که خودروهای نو که از دیگر نقاط وارد شده‌اند در آنجا به فروش می‌رسند. در سوئد اکثر خودروهایی که به‌صورت متفرقه وارد می‌شوند آمریکایی هستند و از طریق آلمان به سوئد وارد می‌شوند. در سوئد برای خودروهای وارداتی دست‌دوم محدودیت سنی وجود ندارد.
آغازی بر پایان گری مارکت‌ها
اواخر سال گذشته بود که واردات خودرو توسط اشخاص حقیقی و حقوقی غیر از نمایندگی رسمی از سوی هیات دولت ممنوع شد. پیش از این، یک بار دیگر گری مارکت از واردات خودرو حذف شده بود، اما در آیین‌نامه بعد از آن، دوباره فعالیت واردکنندگان غیر نمایندگی آزاد شد. این در حالی است که در جلسه ۲۰ اسفند ۹۶، هیات دولت طی یک اصلاحیه دوباره گری مارکت را از واردات خودرو حذف کرد.
موافقان چه می‌گویند؟
موافقان حضور گری مارکت‌ها بر این باورند که در نبود این شرکت‌ها، علاوه بر ایجاد انحصار، افزایش قیمت خودروها نیز رقم خواهد خورد که این نیز موجب زیان مصرف‌کنندگان می‌شود. پیش از این وزارت صمت رأی به واردات خودروهایی می‌داد که صرفاً در داخل کشور، نمایندگی رسمی داشتند. این یعنی نه برای یک نماینده انحصاری. در حالی که معاونت حقوقی ریاست جمهوری اعتقاد دارد تنها نمایندگان رسمی می‌توانند واردات خودرو انجام دهند؛ اما وقتی قطعیت دارا بودن مجوز نمایندگی بسیاری از شرکت‌ها از سوی شرکت مادر مورد تأیید تمام و کمال نیست، حذف گری مارکت تنها موجب شکل‌گیری انحصار در بازار خواهد شد.
آمار گمرک و حکایت آن 27 درصد
ادله دیگر این افراد، نامه‌نگاری‌های گمرک است. فروردین امسال گمرک ایران با انتشار ابلاغیه‌ای به گمرکات کشور به تشریح فعالیت شرکت‌های غیررسمی از زمان شروع ثبت‌سفارش تا توقف آن پرداخت. در این ابلاغیه با تاکید دوباره بر حذف گری‌مارکت‌ها یا شرکت‌های غیررسمی از فعالیت در بازار وارداتی‌ها فایلی با ارائه ثبت‌سفارش‌های صادره از تاریخ ۱۰/ ۱۰/ ۹۶ تا ۲۴/ ۱۲/ ۹۶ برای گری‌مارکت‌ها منتشر شده است. با توجه به مواردی که گمرک در ترخیص خودروهای متعلق به شرکت‌های گری‌مارکت مدنظر قرار داده با توجه به استثنائاتی که گفته شد، ورود خودروهای ثبت‌سفارش شده توسط غیرنمایندگی‌ها بلامانع است. طبق فایلی که گمرک از ثبت‌سفارش خودرو از تاریخ ۱۰/ ۱۰/ ۹۶ تا ۲۳/ ۱۲/ ۹۶ توسط شرکت‌های غیرنمایندگی منتشر کرده، این شرکت‌ها در مجموع برای ۲۱ هزار و ۸۰۰ دستگاه خودرو به ارزش ۳/ ۳ میلیارد دلار اقدام به ثبت‌سفارش کرده‌اند. حال با توجه به اظهارات رئیس سازمان توسعه تجارت که عنوان کرده بود در سه ماه آخر سال گذشته برای واردات ۸۰ هزار دستگاه خودرو ثبت‌سفارش صورت گرفته، سهم غیرنمایندگی‌ها از این میزان ۲۷ درصد ارزیابی می‌شود.
رجوع به قانون
بحث دیگری که موافقان حضور گری مارکت مطرح می‌کنند، ابعاد حقوقی این ماجرا است. طبق ماده 52 قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی مصوب 1387/03/25 که عبارت است از هرگونه کمک و اعطاء امتیاز دولتی (ریالی، ارزی، اعتباری، معافیت، تخفیف، ترجیح، اطلاعات یا مشابه آن)، به‌صورت تبعیض‌آمیز به یک یا چند بنگاه یا شرکت که موجب تسلط در بازار یا اخلال در رقابت شود، ممنوع است. اگر سیاستی از سوی دولت منجر به ایجاد انحصار یا تبعیض برای یک یا چند بنگاه شود، غیرقانونی و ممنوع است. این یعنی حذف گری مارکت‌ها از بازار واردات خودرو، به معنای محدود و انحصاری کردن بازار واردات خودرو به نفع چند شرکت محدود است.
شورای رقابت هم مخالف است
در این زمینه حتی رئیس شورای رقابت نیز ورود کرد. به گفته رضا شیوا دستورالعمل فروش خدمات پس از فروش از سوی نمایندگان رسمی به نمایندگان غیررسمی، مدتی اجرا شد و در پی آن یک بازار رقابتی خوب به وجود آمده بود. حتی بعد از اجرایی شدن برجام همچنان گرفتن مجوز نمایندگی به دلیل وجود بسیاری از موانع کار راحتی نیست و هنوز هم ما برای بسیاری از برندها نمایندگی رسمی نداریم بنابراین ادامه اجرایی شدن همان دستورالعمل راهکار بسیار بهتری نسبت به حذف گری مارکت بود. شیوا با تاکید بر اینکه نباید گری مارکت حذف شود، تصریح می‌کند: اگر دستورالعمل مشکلی دارد باید مشکلات آن برطرف شود، در غیر این صورت حذف گری مارکت موجب انحصار بازار خودروهای وارداتی شده و هرجا که انحصار صورت بگیرد، شورای رقابت ورود خواهد کرد.
